اینترنت ملی اشتباه است

دبیر شورای عالی مجازی:
فیلترینگ قطعا کاهش می‌یابد
مهدی اخوان بهابادی تا قبل از کنار گذاشته شدن تقی‌پور از وزارت ارتباطات به همگان نشان داده بود که وزیر ارتباطات چندان اختیاری ندارد. او که تا قبل از این معاونت وزارت ارتباطات را برعهده داشت پس از کنار رفتن از این سمت به عنوان دبیر شورای عالی مجازی انتخاب شد.
او سپس با حضور در مرکز تحقیقات مخابرات عملا کنترل این مرکز و تفکیک آن از وزارتخانه را در پیش گرفت؛ موضوعی که عملا با عدم واکنش تقی پور حالت رسمی یافت. اخوان بهابادی طی یک سال اخیر اظهارنظرهای متفاوتی را نسبت به مقامات مسوول در حوزه فناوری اطلاعات دنبال کرده است. در همین مصاحبه که با «ایسنا» انجام داده به صراحت از فیلترینگ سختگیرانه موجود انتقاد کرده و قول رفع آن را داده است. او همچنین از مسدود شدن جی‌میل که چندی پیش توسط کمیته تعیین مصادیق رخ داد به صراحت انتقاد کرده است. به گفته اخوان ساختارهای فیلترینگ به زودی تغییر می‌کند و شورای عالی مجازی در این زمینه سیاست‌گذاری خواهد کرد و نقش کمیته تعیین مصادیق در بخش اجرا خواهد بود.

در مواجهه با سایت‌های فیلتر شده من هم همان کار را می‌کنم که بقیه مردم می‌کنند.
یکی از بحث‌های مهمی که عرصه ارتباطات و فناوری اطلاعات وجود دارد، بحث فیلترینگ یا پالایش سایت‌ها است. از ابتدا اعلام کرده بودید که شورا به طور مستقیم وارد بحث فیلترینگ نخواهد شد. در حال حاضر گاهی گفته می‌شود 95 درصد فیلترینگ به دلیل درخواست مردم است؛ اما از سوی دیگر کاربران گلایه‌های متعددی نسبت به حجم بالای سایت‌های فیلترشده دارند و از سوی دیگر این مساله بازار خوبی برای انواع فیلترشکن‌ها و از جمله vpn ایجاد کرده است. آیا شورا در این زمینه تصمیم جدیدی ندارد؟
درباره بحث فیلترینگ از ابتدا هم گفته‌ایم که یکی از تکالیف شورای عالی فضای مجازی با توجه به اینکه قرار است در این حوزه قانون‌گذاری انجام دهد همین موضوع است؛ اما به هر حال در اجرا ورود نخواهیم کرد؛ چرا که کمیته تعیین مصادیق جرائم رایانه وجود دارد و آنها در حال فعالیت هستند، اما در زمینه سیاست‌گذاری در این بخش حتما شورای عالی ورود پیدا خواهد کرد و اخیرا نیز جلسه‌ای در این زمینه داشتیم.

جلسات ما معمولا ساعت 6 برگزار می‌شود که امروز هم جلسه‌ای برگزار شد و یکی از موضوعات مطرح شده در آن همان بحث فیلترینگ بود و کار گروهی برای این موضوع تشکیل شد.
این کارگروه برای سیاست‌گذاری و تدوین سیاست‌هایی که در ارتباط با پالایش سایت‌ها وجود دارد، قرار است وارد مرحله بررسی شود و طی هفته‌های آتی پیشنهاد‌های خود را ارائه کند؛ چرا‌که در حال حاضر انتقاداتی در زمینه نحوه فیلترینگ وجود دارد که قرار بر آن شده است که این کارگروه به طور تخصصی بر روی این موضوع کار کند و پیشنهاد‌های خود را ارائه کند.
اکنون ما خیل عظیمی از کاربران فضای مجازی را داریم که می‌خواهند استفاده عادی خود را داشته باشند؛ اما بعضا به دلیل اشتباهاتی که در زمینه اجرای پالایش صورت گرفته با مشکلات متعدد مواجه می‌شوند. در این میان ما باید تدبیری بیندیشیم که فضا برای استفاده کاربر سالم باشد.
آقای بهابادی می‌شود صراحتا درباره سرعت اینترنت سخن بگویید؟ گفته می‌شود در زمینه پهنای باند همواره محدودیت‌هایی از سوی سطوح عالی کشور یا به عبارتی «مقامات بالا» وجود دارد. آیا شورای عالی فضای مجازی که با عالی‌ترین مقامات کشور جلسه دارد، در این رابطه صحبتی نکرده است؟
یک بار از قول من این موضوع را بنویسید تا موضوع تمام شود. خود من نیز چندی پیش در مصاحبه‌ای که به نقل از یکی از مسوولان کشور منتشر شده بود، دیدم که گفته شده بود ما متولی سرعت اینترنت نیستیم و فرد دیگری به ما گفته که سرعت اینترنت را کاهش دهیم؛ اما این موضوع کذب محض است.
سرعت خدمات روی شبکه تا این لحظه توسط وزارت ارتباطات تعیین می‌شده است؛ البته پیش از این اعلام شده بود که دسترسی به ترافیک بین‌المللی باید حد و مرز مشخصی داشته باشد که این محدودیت هم در همه کشورها بدون اعلام لحاظ می‌شود و دلیل آن هم ریشه در مسائل اقتصادی دارد؛ چرا‌که منطقی نیست که ما تمام نیاز کاربرانمان را با ترافیک بین‌المللی جواب دهیم.
با این حساب طبق گفته شما می‌توان این طور استنباط کرد که با راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات، بخش مهمی از مشکلات برطرف خواهد شد؟
به طور قطع ما اسم این شبکه را شبکه ملی اطلاعات نخواهیم گذاشت، چرا که شبکه ملی اطلاعات تکلیفی است که با تفاهم مجلس به برنامه آمده و بر دوش وزارت ارتباطات قرار گرفته است. حال اگر این موضوع به معنای آن باشد که دولت می‌خواهد شبکه ملی ایجاد کند ما مخالف هستیم، اما اگر منظور این است که همان بخش خصوصی توسعه پیدا کند و ظرفیت‌های خود را گسترش دهد، منظور ما هم همین است.
درباره زیرساخت‌های شبکه‌ای که ممکن است ملی نامیده یا نامیده نشود هم برنامه‌ای دارید؟ به هرحال کار به کجا خواهد کشید و آیا شورا به پروژه‌هایی مانند فخر و فجر یا سایت‌های جست‌وجوگر یا ایمیل‌های فارسی که سال‌ها است درباره آنها صحبت می‌شود، ورود خواهد کرد؟
به شخصه به راه‌اندازی ایمیل یا جست‌وجوگر ملی اعتقادی ندارم شما اگر در دنیا یک نمونه ایمیل یا جست‌وجوگر ملی پیدا کردید به ما بگویید تا ما دومین آنها باشیم. در زمینه اینترنت هم که کلا خود واژه اینترنت ملی اشتباه است.
ما حرف‌هایی مانند آنچه درباره اینترنت ملی مطرح می‌شود و حرف‌های غیرکارشناسی و غیرتخصصی را خیلی جدی فرض نمی‌کنیم. کشورهای غربی که خودشان اینترنت را ابداع کرده‌اند، آنچه را که مدنظر ماست، سال‌ها قبل انجام داده‌اند و شبکه‌های داخلی خود را تقویت کرده‌اند و شما اگر بخواهید به اطلاعات داخل آنها دسترسی پیدا کنید، با سرعت بسیاربسیار بالا مواجه خواهید شد و اگر بخواهید همان اطلاعات را نسبت به کشور دیگری داشته باشید با سرعت کمتری مواجه خواهید شد که البته این موضوع را کاربران به هیچ عنوان حس نمی‌کنند؛ چرا که موضوع یک موضوع تکنیکی است و اصلا لازم هم نبوده این موضوع به سطح جامعه کشیده شود. این را ما اصلا افتخار بالایی نمی‌دانستیم که گفته شود می‌خواهیم اینترنت ملی ایجاد کنیم؛ چرا‌که این حرف اشتباه است.
پس شورا به اینترنت ملی اعتقاد ندارد؟
خیر و قرار هم نیست چنین شبکه‌ای ایجاد کنیم و من حداقل از جایگاه دبیر شورای عالی می‌گویم که هیچ‌گونه تصمیمی برای ایجاد اینترنت ملی نداریم. آنچه ایجاد می‌شود همان اینترنت است، اما تاکنون اینترنت در داخل کشور توسعه پیدا نکرده و کار زیرساختی قوی روی آن صورت نگرفته که ما می‌خواهیم این کار زیرساختی را انجام دهیم.
شما زمانی که یک خودرو را هم می‌خواهید به داخل کشور بیاورید، برای تعمیرگاه‌های آن نیاز به آموزش دارید. اینترنت هم همین‌طور است. تاکنون اینترنت مانند یک لوله آب وارد کشور شده و کل هنری که به خرج دادیم این است که گفته‌ایم همین لوله آبی که می‌آید تبدیل به لوله‌های کوچک‌تر کنیم. در این میان هیچ کس نگفته با بخشی از این آب برویم یک استخر یا حوضچه ایجاد کنیم تا آب ذخیره شود یا بگوید مثلا اگر زمانی این آب قطع شد چه اتفاقی خواهد افتاد؟ این همان اینترنت است.
گاهی وقتی با شرکت‌های خارجی دیگر مذاکره می‌کردیم می‌گفتند این سرویس و خدماتی که شما روی آن کار می‌کنید، چیزی است که شرکت‌های ما چندین سال است آنها را ارائه می‌کنند. لذا من معتقد به خدمات ملی نیستم و بر این باورم که خدمات باید بومی باشد، حتی به واژه بومی هم به این معنا که حتما نفر ایرانی از صفر تا 100 آن برنامه را نوشته باشد، اعتقاد ندارم، چرا‌که در دنیا زمان چنین طرح‌هایی گذشته و قرار نیست ما چرخ را از اول اختراع کنیم.
علم دنیا تا کنون تا جایی پیشرفت کرده و ما باید از آنجا به بعدش را ارتقا دهیم، اشکال ندارد اگر مثلا در زمینه جست‌وجوگر شرکت خارجی بیاید و داخل کشور بگویید با ضوابط شما می‌توانیم بیاییم و سرویس ارائه کنیم، اما روند کار نباید مانند حال باشد که یک شرکت فعال باشد و نه حاکمیت و نه مردم حتی یک ریال از درآمدهای آن نفع نبرند.
طبق یکی از گزارش‌هایی که به من ارائه شد، یکی از این شرکت‌ها سال گذشته در داخل کشور 400 میلیارد تومان درآمد کسب کرده و هیچ مالیاتی هم پرداخت نکرده است. آن وقت یک بقال یا یک کارمند که 500 یا یک میلیون تومان درآمد دارند، می‌گوییم باید مالیات و عوارض بدهند. این موارد باید ساماندهی شود. کشورهای دیگر هم این کار را کرده‌اند و به راحتی هم در دنیا مقبول افتاده و مردم در دنیا چنین چیزی را می‌پذیرند. بالاخره وقتی یک شرکت می‌خواهد فعالیت کند، باید به قوانین آن کشور و حاکمیت آن احترام بگذارد.
اما تاکیداتی که در این سال‌ها به طور دائم صورت گرفته و کاربران را به استفاده از خدماتی مانند ایمیل‌های ایرانی دعوت کرده، نگرانی‌هایی به وجود آورد که ممکن است افراد تحت کنترل قرار گیرند یا دسترسی آنها به خدمات خارجی محدود شود...
امیدواریم این روند اصلاح شود. شاید این موضوع به دلیل کج‌سلیقگی‌هایی باشد که اتفاق افتاده، اما شما فکر می‌کنید اعضای شورای عالی فضای مجازی که هستند؟ آنها هم بخشی از همین مردم هستند. ما در این شورا چند عضو استاد دانشگاه داریم و با این فضا به طور روزمره کار می‌کنیم. بنابراین اینگونه نیست که از مشکلات بی‌خبر باشیم. در این میان دغدغه مردم هم دغدغه ما است.
زمانی که بدون اطلاع قبلی جی‌میل در داخل کشور قطع می‌شود به همان اندازه که مردم عصبانی می‌شوند ما هم عصبانی می‌شویم و وقتی پیگیری می‌کنیم با همان جمله همیشگی مواجه می‌شویم و همین مسوولان می‌گویند از بالا گفته‌اند. می‌رویم با بالا صحبت می‌کنیم می‌گویند ما کی گفتیم؟ ما گفتیم فیلمی که توهین به حضرت رسول (ص) کرده صحیح نیست بگذارید داخل کشور پخش شود. این چه ربطی به ایمیل دارد؟ بعد می‌پرسیم چرا ایمیل را قطع کردید توجیهاتی می‌آورند و مثلا می‌گویند ما از نظر فنی توانایی نداشتیم تفکیک کنیم همه را قطع کردیم و در نهایت به رده‌های پایین که می‌رسیم می‌بینیم یک کارشناس است که می‌نشیند و درباره موضوعات شخصا تصمیم‌گیری می‌کند و بعد هم که از او می‌پرسیم می‌گوید بالا.
در این میان بالا هم خوشبختانه معلوم نیست و هیچ وقت کسی بازخواست نمی‌شود که بگوید آن بالایی که به او گفته چه کسی بوده و کجا بوده است؟ اما حالا خوشبختانه با راه‌اندازی شورای عالی فضای مجازی دیگر به بالا هم دسترسی خواهیم داشت. 

 
از فیلترینگ جی‌میل گفتید. خود شما در مواجهه با سایت‌های فیلتر شده چه می‌کنید؟
(با خنده) همان کاری که همه مردم می‌کنند.
در حال حاضر سایت پیوندها سومین سایت پربازدید کشور است که گویای مراجعه فراوان به این سایت و بالا بودن آمار سایت‌های فیلتر شده است.
چهارمین رتبه را دارد؛ اما این روند اصلاح خواهد شد و حجم سایت های پالایش شده کاهش خواهد یافت.
آیا می‌توان به طور حدسی گفت چند درصد از حجم فیلترینگ کاهش پیدا خواهد کرد؟
نه، رقم که نمی‌توان گفت، اما اکنون محتواهای ناسالمی وجود دارد که متاسفانه بعضا به آنها دسترسی وجود دارد، محتواهایی که از نظر عموم مردم سالم نیستند، از سوی دیگر محتواهای سالم متعددی هم وجود دارد که دسترسی به آنها امکان ندارد.
ما حتما به فیلترینگ در داخل کشور نیاز داریم وبه هیچ عنوان اینگونه نیست که بخواهیم ادعا کنیم کلا فیلتر را بر خواهیم داشت، در تمام دنیا هم بحث فیلترینگ اعمال می‌شود، اما باید اصول آن به نحوی ترسیم شده باشد که تنها محتواهایی که به جامعه ضرر می‌زنند، محدود شوند. اما اکنون شما با بسیاری سایت‌ها مواجه‌هستید که ده‌ها یا صدها صفحه مختلف دارند و مثلا در یکی از این صفحات یک محتوای نامناسب قرار گرفته و به دنبال آن همه صفحات و کل سایت فیلتر شده است.

VPN آیا بومی خواهد شد؟
بله، VPN در حال حاضر در دستور کار است.

VPN بومی؟
نخیر. VPN دو کاربرد مختلف دارد که در یکی از این کاربردها یک کانال امن ارتباطاتی محسوب می‌شود که بسیاری از فعالیت‌های روزانه ما از جمله فعالیت‌های بانکی، هواپیمایی و ... در بستر آن انجام می‌شود. اما اتفاقی که اکنون داخل کشور می‌افتد این جنبه ماجرا نیست و از VPN به عنوان فیلترشکن استفاده می‌شود که متاسفانه به طور عمومی این اتفاق صورت می‌گیرد و دلیل این اتفاق هم این است که در حوزه پالایش یا فیلترینگ دقت لازم را نکرده‌ایم و به دست خودمان مردم را به سمت استفاده از VPN و انواع فیلترشکن سوق داده‌ایم، در حالی که در دنیا اینگونه نیست بنابراین معتقدیم باید نوعی بازنگری در سیاست‌های فیلترینگ صورت بگیرد و به دنبال کاهش سایت‌های فیلتر شده با کاهش میزان استفاده از فیلترشکن‌ها مواجه شویم. علاوه بر این باید به صورت عمومی هم نوعی بازنگری و ساماندهی در کاربردهای عمومی VPN صورت بگیرد.